Esparder gravitadur

E-barzh ar relativelezh hollek, un esparder gravitadur zo un takad eus an egoramzer. En o c'hichen kementadoù zo hag a dalvez da zeskrivañ ar park gravitadur a zeu da vezañ didermen. N'haller ket deskrivañ an hevelep takadoù hervez lezennoù ar relativelezh hollek, ar pezh na vir ket outi da vezañ gouest da rakwelet e vo kavet an hevelep traoù en hollved. Da skouer, pa grou un toull du e krou un esparder gravitadur en e greiz.

An daou seurt esparderioù pouezusañ en egoramzer eo an esparderioù krommadur hag an esparderioù pikernek. Gallout a reer ivez rannañ an esparderioù diouzh ma'z int gronnet gant un dremmwel eus an darvoudoù pe get (esparderioù noazh). Hervez ar relativelezh hollek, stad kentañ an hollved, e deroù ar Big Bang, a oa un esparder. Ur seurt esparder all rakwelet gant ar relativelezh hollek zo e diabarzh an toulloù du : Forzh peseurt steredenn a zisac'h warni hec'h-unan betek ur serten poent a ya d'ober un toull du a grou ennañ un esparder (gronnet gant un dremmwel eus an darvoudoù), holl an danvez en em dolp neuze er memes poent (pe en ul linenn gelc'hiek, pa vez an toull du o treiñ). Esparderioù krommadur eo an esparderioù-se.

Ne c'haller ket taolenniñ emzalc'h un esparder gravitadur gant an anaoudegezhioù hon deus hiziv an deiz e fizik. Lod eus ar skiantourien o deus lakaet ar vartezeadenn ne vefe ket gouest an esparderioù gravitadur da gemm an egor tro-dro dezhe morse. Gallout a ra bezañ gant ma vint gronnet gant un "dremmwel eus an darvoudoù", evel ma c'hoarvez e-barzh an toulloù du. Hervez martezeadenn ar c'hontrollerezh kosmek-se, an espaderioù gravitadur (nemet marteze hini ar Big Bang) a vez atav kuzhet diouzh an diavaez gant un dremmwel. Difennet e oa bet ar vartezeadenn-se gant Stephen Hawking er bloavezhioù 1970. Distaolet eo bet goude drevezadennoù niverel er bloavezhioù 1990 gant Saul Teukolsky ha Matthew Choptuik.